ε τη φράση «κατοχικό σύνδρομο» συνοδεύεται πολλές φορές εν είδει αστεϊσμού η τάση υπερβολής ηλικιωμένων ανθρώπων να περιποιηθούν τους οικείους τους, με όσο το δυνατόν περισσότερα τρόφιμα στο τραπέζι και τα πιάτα. Μια τάση που εμφάνιζαν και εμφανίζουν όσοι έζησαν τη φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τι άφησε στις ψυχές τους η Κατοχή; Πόσο τους σημάδεψε και τι άλλαξε στην καθημερινότητά τους από τη μία μέρα στην άλλη; Τι συνέβη το μακρινό 1945;
Αν δεν αρκούν οι αφηγήσεις των παππούδων και των γιαγιάδων, τα δακρυσμένα τους μάτια όταν θυμούνται τον «εφιάλτη» και οι μελαγχολικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες, που κρύβουν τραγικές ιστορίες, τότε ίσως η γλώσσα των αριθμών καταφέρει να κοινωνήσει στις επόμενες γενιές την ανθρωπιστική κρίση της εποχής.
Κατοχή: Οι Έλληνες υπέφεραν
Μετά τον πόλεμο με την Ιταλία στο αλβανικό μέτωπο και την σύγκρουση με τη ναζιστική μηχανή, η Ελλάδα υπέφερε τα πάνδεινα.
Η οικονομία της χώρας είχε ήδη υποστεί μεγάλη καταστροφή από τον εξάμηνο πόλεμο με τους Ιταλούς και τους Γερμανούς. Η πλήρης καταστροφή της ελληνικής οικονομίας ολοκληρώθηκε την περίοδο της κατοχής, κατά τη διάρκεια της οποίας οι πρώτες ύλες και τα τρόφιμα επιτάχθηκαν από τους κατακτητές.
Αυτό οδήγησε σε εκτίναξη των τιμών στο εσωτερικό της χώρας και υπήρξε εκρηκτική άνοδος του πληθωρισμού. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ακολούθησε επιδείνωση της οικονομίας με τη χορήγηση του κατοχικού δανείου στη Γερμανία το 1944.
Τον χειμώνα του 1941-42 η έλλειψη ειδών πρώτης ανάγκης είχε ως αποτέλεσμα το ξέσπασμα του λιμού. Μάλιστα, υπολογίζεται πως εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές τραγωδίες κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα περισσότερα θύματα ήταν στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Στην Αθήνα και τον Πειραιά, υπολογίζεται ότι οι νεκροί από τον λιμό έφτασαν τους 63.734, ενώ τα συνολικά θύματα σε όλη την Ελλάδα τους 100.000.
Η έλλειψη τροφίμων κατά τη διάρκεια της κατοχής οδήγησε σε άνθηση της μαύρης αγοράς. Οι μαυραγορίτες συχνά χρησιμοποιούσαν τις διασυνδέσεις τους με τις δυνάμεις κατοχής, ώστε να εξασφαλίζουν βασικά αγαθά, τα οποία στη συνέχεια πουλούσαν στον τοπικό πληθυσμό σε εξαιρετικά υψηλές τιμές.
Απρόβλεπτες συνέπειες
Η δοσίλογη κυβέρνηση Τσολάκογλου ήταν αδύνατο να αμβλύνει τις συνέπειες του υπερπληθωρισμού. Τα υπέρογκα έξοδα που υποτίθεται ότι όφειλε η Ελλάδα προς τους κατακτητές υπήρξαν τα υψηλότερα κατά κεφαλήν της κατεχόμενης Ευρώπης, καθώς έφτασαν στο 113,7% του Εθνικού Εισοδήματος της χώρας.
Η κορύφωσn της οικονομικής δυσχέρειας στη χώρα ήρθε με τα δύο τελευταία «κατοχικά» χαρτονομίσματα των 10 και 100 δισεκατομμυρίων δραχμών, που τυπώθηκαν το φθινόπωρο (Οκτώβριο και Νοέμβριο) του 1944. Η «νέα δραχμή» ισοδυναμούσε με 50 δισεκατομμύρια παλιές κατοχικές δραχμές. Να σημειωθεί επίσης ότι τον Νοέμβριο του 1944 εκδόθηκε το μεγαλύτερο σε ονομαστική αξία χαρτονόμισμα που κυκλοφόρησε ποτέ στην Ελλάδα.
Παράλληλα, οι καταθέσεις στις τράπεζες δεσμεύτηκαν δια νόμου και το εθνικό εισόδημα από 62,8 δισ. δραχμές το 1939 πέφτει σε 23 δισ. δραχμές το 1941. Την ίδια στιγμή η κάλυψη των εξόδων συντήρησης των Γερμανών ανέρχεται σε 3 δις δραχμές το μήνα, ενώ μόνο το Νοέμβριο του 1941 η κάλυψη των δαπανών των Γερμανών ανέρχεται σε 25 δισ. δραχμές.
Στη διάρκεια της κατοχής οι τιμές των προϊόντων απογειώνονται. Ο πληθωρισμός φτάνει σε πρωτοφανή ύψη. Από τον Απρίλιο του 1941 μέχρι τον Οκτώβριο του 1944, το κόστος ζωής πολλαπλασιάζεται 2,3 δισεκατομμύρια φορές.
Τιμή ελαιόλαδου ανά οκά:
- Προπολεμικά: 44 δραχμές
- Οκτώβριος 1941: 800 δραχμές
- Ιανουάριος 1942: 4.500 δραχμές
- Δεκέμβριος 1942: 14.000 δραχμές
Οι αναφορές βιβλίων της εποχής για την κατάσταση που επικρατούσε, σοκάρει. Ο Mark Mazower αναφέρει στο βιβλίο «Στην Ελλάδα του Χίτλερ / Η εμπειρία της Κρήτης»:
- Τον Ιούνιο του 1941 η τιμή του ψωμιού ήταν 70 δραχμές, του σαπουνιού 65 δραχμές, των ξερών φασολιών 90 δραχμές.
- Τον Ιούνιο του 1942 η τιμή του ψωμιού ήταν 2.350 δραχμές, του σαπουνιού 3.100 δραχμές και των ξερών φασολιών 2.900 δραχμές.
Ο Γιώργος Μαυρουδής στο «Ημερολόγιο της Πείνας» συγκλονίζει με την αφήγησή του:
Αθήνα 12 Νοεμβρίου 1942
- Τα τρόφιμα εξαφανίζονται. Η αξία της δραχμής πέφτει, εξευτελίζεται με γρήγορο ρυθμό. Η κυβέρνηση αντιδρά, ρίχνοντας στην κυκλοφορία καινούριο πληθωρικό χαρτονόμισμα.
- Το λάδι 1.400 δραχμές η οκά. Τα φασόλια 1.200, τα μακαρόνια 1.000, τα λαχανικά γύρω στις 180. Ο μισθός του δημοσίου υπαλλήλου με βαθμό γραμματέα Β’, δραχμές 4.500 και το εργατικό μεροκάματο κάπου 150-180 δραχμές.
Αθήνα 9 Δεκεμβρίου 1941
- Ξεπουλιούνται τα πάντα. Χρυσαφικά, δαχτυλίδια, σκουλαρίκια, οικογενειακά ενθύμια, χαλκώματα. Κάποιος γνωστός μου αντάλλαξε ένα δαχτυλίδι με ένα σακί μπομποτάλευρο.
- Καθημερινά φιγουράρουν στις εφημερίδες σχετικές αγγελίες: «Αγοράζομεν κοσμήματα». Η Άννα και ο Μιχάλης πούλησαν τις βέρες του για τρεις οκάδες ρύζι. Και εμείς για λίγες οκάδες καλαμπόκι και δύο οκάδες λάδι δώσαμε δύο οικογενειακά φυλαχτά.
Αθήνα 15 Δεκεμβρίου 1941
- Το ψωμί του Δελτίου, ένα τόσο δα κομματάκι πετρωμένη κίτρινη λάσπη. Βαρύ, μολύβι. Η τιμή του λαδιού 2.200, το αλεύρι 15.000 δραχμές. Σε ανάλογες τιμές έφτασαν και τα άλλα τρόφιμα.
- Με τον εξευτελισμό της δραχμής, μισθοί και μεροκάματα εξανεμίζονται όλο και περισσότερο.
Να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, η οκά αντιστοιχούσε σε 1.282 γραμμάρια.
Πηγή: reader.gr
